شاید همه ما در طول زندگی خود با مواردی  از حق الناس برخورد کرده ایم که توان پرداخت آن را نداشته‌ایم و یا راهکار مناسب ادای آن را نمی دانیم . مصادیق  و معیار های حق الناس در لسان دینی و روایی  و نیز راه های بری الذمه شدن از آنها  متفاوت است یکی از این موارد «ردّ مظالم».

ردّ مظالم يعني چه؟

كلمه مظالم جمع كلمه مظلمه است، اين کلمه از ماده ظلم گرفته شده و از نظر اصطلاح فقهي به اموال و بدهي هايي گفته مي شود که انسان از روي ظلم و بي عدالتي از بندگان خدا گرفته و نپرداخته است.و مظلمه عبارت از نوع خاصي از مديون و مشغول الذمه بودن است و خصوصيت و ويژگي آن به اين صورت است كه: يا انسان مبلغ مشخصي به فرد معيني مديون است اما نمي‌داند كجاست و به او دسترسي ندارد، و يا اينكه مي‌داند كه مبلغ معيني مديون است اما به صورت مشخص، فرد مديون برايش معلوم نيست كه چه كسي است؟ در هر دو صورت فرق نمي‌كند كه علت مديوني، غصب و سرقت باشد، و يا اينكه سبب آن امري مشروع باشد مثلاً از شخصي قرض كند و بعد قرض دهنده را پيدا نكند و امكان دسترسي به او نباشد، و يا مي‌داند از كسي قرض كرده اما نمي‌داند كي بوده است؟ اين معني كلمه مظلمه كه جمع آن مظالم است. اما حكم آن اين است كه: مقدار دين مذكور را بايد به اشخاص فقير صدقه بدهد، كه اصطلاحاً به اين پرداخت صدقه و رد مال به فقير بابت دين مزبور رد مظالم گفته مي‌شود. آنچه تا كنون گفته شد حالت يقيني رد مظالم است اما گاهي چون شخص در برهه‌اي از زندگاني خيلي مقيد به رعايت حقوق ديگران در اموالشان نبوده است و چه بسا اموال آنان را تلف كرده است سپس متنبه مي‌شود و احساس مديوني مي‌كند، و از طرفي شخصاً نمي‌داند به چه كسي و چه مبلغي بدهكار است؟ به منظور اينكه اگر واقعاً به كسي بدهكار است ذمه اش بري شود مبلغي را احتياطاً به عنوان رد مظالم به فقرا صدقه مي‌دهد.

علاقه مندان برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانند به مجموعه  جامع المسائل آيت الله فاضل، ج 2، س 1200 مراجعه نمایند.

مرکز مطالعات و  پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم